Foto: Engeland, 1992

De tentamens komen eraan. Leren geblazen dus. Met mijn neus de boeken en artikelen in over kinderen met gedragsproblemen, in de hoop straks een mooi cijfer te halen. Nu heb ik zelf ook een aantal ‘speciale’ trekjes. Hiermee bedoel ik onder andere dat ik leer door alles in een schema te zetten. Ik zet de artikelen naast elkaar in een tabel en vat hieronder per thema de artikelen samen. Lekker overzichtelijk, zo’n samenvatting die niet bestaat uit nog een keer lappen tekst.

Interessant is de literatuur over executieve functies (Smidts en Huizinga, 2011). Dit zijn de functies die wij gebruiken om te plannen, ons aan te passen, ons geheugen te gebruiken, inzicht hebben in eigen gedrag, omgaan met emoties en weerstand bieden aan impulsen. Het hele verhaal over welk deel van de hersenen wordt gebruikt, spreekt mij minder aan. Die fontrale cortex en cerrebellum zeggen mij gewoon niet zo veel. Het is niet voor niets dat ik biologie heb laten vallen op het moment dat dit een optie was. Interessant echter zijn de praktijkvoorbeelden, die ik direct kan linken aan mijn stage. Kinderen die het moeilijk vinden als de structuur wegvalt en zij zich moeten aanpassen aan een nieuwe situatie en kinderen die moeite hebben met het negeren van hun buurman als die verkouden is en geregeld zijn neus op moet halen.
Ook denk ik aan mijzelf als dreumes. Op vakantie verbrandde ik mij door mijn hand op een kookpitje te leggen, waar zojuist op was gekookt. Ik kon geen weestand bieden aan de verleiding om te voelen aan dat hete pitje. Vervolgens heb ik hier wel van geleerd, vuur vind ik eng. Bij voorkeur kom ik niet bij vuur in de buurt. Inmiddels kan ik de gevolgen van mijn acties inzien en zal minder snel toegeven aan de impulsen om iets uit te proberen waarvan ik weet dat het verkeerd, of toch in ieder geval pijnlijk, zal aflopen.
Ook andere schrijvers schrijven over onderzoeken die gelinkt kunnen worden aan executieve functies. Zo wordt er geschreven over hoe op jonge leeftijd kinderen al een ontwikkelingsstoornis kunnen krijgen door hun achtergrond. De executieve functies worden minder ontwikkeld in gezinnen met lage inkomens en bij kinderen met handicaps. Door deze achterstanden ontwikkelen kinderen agressie of juist verlegenheid. Ze kunnen minder goed omgaan met emoties, reageren op hun omgeving en hebben geen inzicht in hun eigen houding en gedrag. De kracht van taal is hierbij ook van belang. Kinderen met een spraakgebrek of kinderen die moeite hebben met communiceren en sociale interactie, kroppen geregeld hun gevoelens op. Uit onderzoek blijkt zelfs dat drie op de vier kinderen met communicatieproblemen kans hebben op mentale gezondheidsproblemen
Wat mij boeit zijn de opdrachten die uitgevoerd (kunnen) worden om te kijken hoe ver bepaalde executieve functies ontwikkeld zijn. Je zou voor de grap eens De Toren Van Hanoi moeten opzoeken. In eerste instantie dacht ik: Ha, makkelijk! Drie schijven en die verplaatsen van begin naar eindpunt, per schijf, waarbij groot niet op klein mag liggen, in zo min mogelijk stappen. Maar wat als er vijf schijven liggen? Of tien schijven? Ik schrok van de ontwikkeling mijn eigen executieve functies. Ik duim dat mijn hersens nog niet volgroeid zijn. Gelukkig ontwikkelen deze functies zich tot ver in de jongvolwassenheid. Ik voel me jong en volwassen, dus dat zal wel goed zitten. Alle tijd om verder te ontwikkelen dus. Ik ga weer verder leren.

Literatuur:
Cross, M. (2011). Children with social, emotional and behavioral difficulties and communication problems. There is always a reason. London / Philidelphia: Jessica Kingsley Publishers (pp.35-60)

Moritz Rudasil, K., Reio T.G., Stipanovic, N., & Taylor J.E. (2010). A longitudinal study of student-teacher relationship quality, difficult temperament, and risky behavior from childhood to early adolescence. Journal of psychology, 48(5), pp. 389-412

Smidts, D., & Huizinga, M. (2011). Gedrag in uitvoering. Over executieve functies bij kinderen en pubers. Amsterdam: Uitgeverij Nieuwezijds (pp. 19-104)