Het huisbezoek, een ontmoeting waarbij de leerkracht op bezoek gaat bij de leerling en de ouder, in plaats van de ouders en de leerling op school vragen voor een gesprek. Een (wat mij betreft terechte en logische) investering die de leerkracht doet voor zijn leerlingen. Een huisbezoek heeft veel redenen, voordelen en goede bedoelingen, maar kan ook nadelen hebben. In de afgelopen jaren heb ik geregeld huisbezoeken afgelegd en ervaring op mogen doen in positieve huisbezoeken en huisbezoeken waar ik mij (in eerste instantie) minder prettig bij voelde.

Het huisbezoek is een bewust middel, dat om meerdere reden ingezet kan worden. Enerzijds is het een middel om tegemoet te komen aan ouders die (veel) moeite moeten doen om op gesprek op school te komen. Denk aan reistijd, een oppas regelen en andere organisatorische zaken. Daarnaast betekent een afspraak op school dat een ouder zich altijd op het terrein van de leerkracht bevindt. Het territorium van een ander dus. Door af te spreken bij de ouder, vindt het gesprek plaats in het territorium van de ouder, een safe haven, waarbij ouders ook nog eens organisatorisch gezien mindere lasten hoeven te ervaren.

Wat ik prachtig vind aan huisbezoeken, is hoe goed ik kinderen en ouders leer te begrijpen als ik de omgeving beter leer kennen. In wat voor woning woont de leerling, is er de mogelijkheid tot buiten spelen en kijk op de mogelijkheid van de leerling om zich ergens terug te trekken. Een leerling die in een (georganiseerde?) chaos thuiskomt, brengt mij begrip als hij zijn gymtas af en toe vergeet. Iets wat ik bij een strak georganiseerd huishouden minder goed zou begrijpen. Schilderijen of foto’s aan de muur, werkjes van kinderen op de koelkast en een rondleiding door de slaapkamer van de leerling, of het ontbreken van bovenstaande, vertelt mij veel over de leerling en de ouders, en helpt mij in de persoonlijke benadering naar beiden. Ik kan mijn onderwijs beter afstemmen op de behoeften van de leerling en de diepgang opzoeken in de oudergesprekken zodra ik weet wat er allemaal speelt in het huis. Het thuis.

Laat ik eerlijk zijn, niet elk bezoek is wat je verwacht. Dit kan zeer positief uitpakken. Een gezin waarbij je je afvraagt hoe het er thuis uitziet, blijkt zeer liefdevol, open en een warm thuis te zijn voor het kind. Er wordt gevraagd of ik blijf eten en na 2,5 uur gezellig kletsen, verwachtingen uitspreken en hulpvragen van ouders en mijzelf te bespreken, is het toch echt tijd om te gaan. Het is mij echter ook een keer gebeurd dat ik een woning binnenkwam en schrok van de ernst van de situatie. En probeer dan maar een goed gesprek te voeren met de ouder(s). En juist dat gesprek is zo ontzettend belangrijk.

Ouders hebben de moeite genomen om jou als buitenstaander toe te laten in hun huis. Ze stellen zich kwetsbaar op door hun deur open te zetten en jou binnen te laten. Nu is het de taak van de leerkracht om de juiste vragen te stellen, het gesprek aan te gaan en de dialoog te zoeken. De eerste keer dat ik schrok tijdens een huisbezoek, heb ik mezelf moeten herpakken. Hierbij had ik in eerste instantie vooral contact met het kind, terwijl ik mijn aangeboden drinken dronk. Daarna merkte ik dat ik graag het gesprek met de moeder van de leerling aan wilde gaan en dit deed ik door simpelweg de vraag te stellen “Wat verwacht jij de komende tijd thuis voor jezelf en voor (naam leerling)?”. Moeder leek wat overrompeld door de vraag, maar kon hier wel antwoord op geven. We raken in gesprek over het gedrag van de leerling, hoe zij de leerling al helpt en wat er thuis nog anders zou kunnen om het kind verder te helpen. We bespraken waar moeder hulp bij nodig had en hoe ik op school aan de slag zou gaan. Daar waar ik schrok en belemmeringen zag aan het begin van het bezoek, ging ik met een gevoel van kansen en mogelijkheden de deur uit. Gelukkig maar, want een huisbezoek zonder goede conversatie, zou kunnen leiden tot onwil van de ouders om leerkrachten toe te laten in huis. Immers, wat is de toegevoegde waarde van een huisbezoek als het het thuisfront niks oplevert?

Ook ik heb te maken gehad met ouders die geen huisbezoek willen. Ook daar valt iets voor te zeggen. Ouders geven aan het een inbreuk op de privacy te vinden, met de gedachtegang dat ouders ook niet bij mij thuis komen kijken. Het lijkt voor hen te voelen als een controlerende taak, in plaats van een optie om een goede samenwerking tot stand te brengen en het kind en de ouder beter te leren kennen. Bij een ouder langsgaan die weerstand heeft, lijkt mij niet van toegevoegde waarde. Het is weliswaar belangrijk om aan te geven waarom langskomen wel nut kan hebben, maar is nutteloos als het ouders alleen maar meer tegen het harnas in jaagt.

De meeste huisbezoeken leveren lachende gezichten op bij ouders en kinderen. Kinderen laten trots zien waar ze het op school zo vaak over hebben, zoals een kleuter van 4 jaar die vol trots zijn poes wat onhandig vastpakt en in het arme dier zijn oortje schreeuwt: “Kijk! Nu zie je eindelijk juf Julia!” Daarnaast duurt een gemiddeld huisbezoek zo’n driekwartier, waarbij wensen en verwachtingen uitgebreid de aandacht krijgen. Kinderen en ouders zijn trots op hun thuis en dat mogen ze aan de juf laten zien. En ik krijg de kans om een nog betere band met beide partijen op te bouwen. Dat is toch geweldig?!

N.B. Op de school waar ik werk, wordt bij voorkeur bij elke leerling elk jaar een huisbezoek afgelegd. Soms gaat de leerkracht alleen, soms gaat de leerkracht samen met de schoolmaatschappelijk werkster, teamleider, hulpverlener of een andere betrokkene naar het huis van de leerling. Het komt ook voor dat er in samenspraak met betrokken partijen geen huisbezoek plaatsvindt.
Inspiratie voor mijn blog kreeg ik van het artikel “Soms kan het heel nuttig zijn, als de juf bij het kind thuis is geweest”, van NRC.nl, gepubliceerd op 14-06-2016.