De definitie van integraal is ‘allesomvattend’. Ofwel, het ontbreekt aan niets. Integraal onderwijs zou dus eigenlijk gedefinieerd kunnen worden als onderwijs in alles. Veel leerkrachten zullen direct aangeven dat er in veel wordt onderwezen, maar zeker niet in alles. Immers, waar haal je de tijd vandaan? Er moeten reken- en taallessen gegeven worden, voor een minimaal aantal uur per week en de kennis van de leerlingen moet worden getoetst. Onderwijs in rekenen en taal is er dus, kwaliteit van dit onderwijs dan even buiten beschouwing gelaten. Maar waar is dan de rest? Waar is de alledaagse les van zelfontplooiing? Het leven ervaren? Een kind zich laten ontwikkelen naar eigen interesse en interne motivatie? Want laten we eerlijk wezen, een diploma is natuurlijk hét voorbeeld van externe motivatie. En laat integraal onderwijs daar nou juist op tegen zijn.

In India is de onderwijsvernieuwing omtrent integraal onderwijs in volle gang. Hier spreken zij over een onderwijsconcept dat aandacht schenkt aan niet alleen het vergaren van kennis en vaardigheden die leiden tot een diploma. Nee, het gaat juist om de fysieke, mentale, sociaal-emotionele en spirituele aspecten van de mens die tot ontwikkeling moeten komen. Want dat leidt tot interne motivatie, waardoor kennis en talent naar buiten komt bij elk individu. Kort gezegd: Als een mens de ruimte krijgt om zich te ontwikkelen, zal hij vanuit eigen interesse kennis vergaren en vaardigheden aan (willen) leren.

Verandering ben jij. Dit betekent dat de rol van de leerkracht in integraal onderwijs zich vooral uit in het voordoen. De leraar moet het levende voorbeeld zijn in persoonlijke ontwikkeling en vooruitgang willen boeken. Daarnaast is het natuurlijk aan de leerkracht om kinderen als individu te benaderen en te voorzien in hun persoonlijke behoefte aan het aanleren van vaardigheden en het aanbieden van kennis.

In Auroville in India wordt de gemeenschap gebruikt als leerschool. Kinderen gaan naar school in een zogenaamde Base Camp en trekken de maatschappij in voor lessen, ook wel workshops. Dit kan zijn in de bakkerij of in een theater. Kinderen hebben hier niet alleen integraal onderwijs, maar doen eigenlijk aan integraal opgroeien in de eigen gemeenschap. Zoals ik in Praag heb geleerd: een kind maak je niet klaar om te leven in de toekomst, het kind leeft nu al. En dit vind ik daar een prachtig voorbeeld van.

 

Integraal onderwijs is naar mijn inzicht een prachtige vorm van onderwijs. Met name omdat het kind centraal staat. In Nederland vind ik dat toetsen en opbrengstgericht werken centraler staan dan het individu. Om het zo te zeggen, een goede opbrengst is wat de Nederlandse maatschappij van de kinderen vraagt, dus het is onze taak als onderwijzer om kinderen dat diploma te bezorgen aan het eind van zijn schoolcarrière. Het doet mij denken aan mijn middelbare schooltijd. Ik werd na twee jaar havo/vwo naar de havo gestuurd, met het idee dat ik dat diploma dan zeker zou halen en met een mooie cijferlijst, terwijl ik als ik naar het vwo zou gaan wellicht een jaar extra zou moeten doen of dat diploma niet zou behalen. Een typisch voorbeeld van opbrengsten zijn belangrijker dan het individu. Bij mij werkte het wat averechts: ik heb uiteindelijk geen spetterende eindlijst gehaald op de havo omdat ik de uitdaging miste en mijn persoonlijke interesses niet meer lagen in het volgen van het onderwijs. Laat ik duidelijk zijn,  ik heb een fantastische tijd gehad op de middelbare school en niks gemist. Juist vanuit mijn eigen interesses die later ontstonden ben ik een Masteropleiding gaan volgen, waardoor ik vanuit interne factoren alle externe factoren behaald die ik wilde halen. Het is wel frustrerend dat deze keuzes voor een leerling gemaakt worden, in plaats van met een leerling. Maar dat is mijn persoonlijke ervaring van het Nederlandse middelbare schoolsysteem zoals dat werd toegepast in 2005.

 

Begrijp mij niet verkeerd, opbrengsten zijn belangrijk om te kijken wat een kind kan. En met name alles uit een kind halen wat er in zit (denk aan vaardigheden, kennis en sociale ontwikkeling), vind ik zeer belangrijk.  Maar missen wij niet het stukje persoonlijke ontwikkeling? Talentontwikkeling? Interne motivatie? Zit Nederland niet teveel op diploma’s, in plaats van zelfontplooiing? En welke aspecten van integraal onderwijs, zoals in India nu toegepast worden, zouden in Nederland van toegevoegde waarde kunnen zijn?

Woensdag 28 oktober ga ik deze vragen voorleggen in theater de Meervaart te Amsterdam aan onderwijsgerelateerde bezoekers tijdens een onderwijscafé. Want wat vindt onderwijsland eigenlijk van dit onderwerp?

In november ga ik naar India om integraal onderwijs zelf te mogen ervaren. Met het idee om voor mijzelf goed antwoord te kunnen geven op de vraag: Integraal onderwijs, do or don’t?